Patron Biblioteki

Ambroży Grabowski

7.12.1782 r. - 3.08.1868 r

 

„Ja pochodzenia mego nie mam za ohydę,
Nie patrzę skąd wychodzę, ale dokąd idę.”

Ambroży Grabowski urodził się w Kętach, w licznej rodzinie. Ojciec Jan Chrzciciel Grabowski pochodził ze wsi Głębowice, matka Teresa z Florkiewiczów, wywodziła się z mieszczańskiego domu w Kętach.

Ojciec był organistą kościoła parafialnego w Kętach, Ambroży Grabowskigrał na skrzypcach i trąbie. Handlował też solą, winem, miodem, odlewał świece woskowe, oprawiał książki, robił klatki druciane, futeraliki na okulary, struny do skrzypiec, wykładał irchą drewniane szkatułki na srebra. W latach prosperity finansowej kupił dom murowany przy ul. Czanieckiej (obecnie Kościuszki nr 4), z obszernym ogrodem, w którym posadził drzewka owocowe i założył chmielnik (pozostałością po tej świetnej przeszłości Grabowskich jest dziś tablica pamiątkowa wmurowana na budynku przez obecnych właścicieli).Ambroży Grabowski - portret

Dzięki dobrej pozycji finansowej został wybrany burmistrzem Kęt, lecz zbyt często współdygnitarzy swoich, syndyka i rajców w gościnę do siebie zapraszał i tych hojnie przyjmował. Odwróciła się baczność jego od gospodarstwa, upadał zarobek i wnet powrócił na drogę ubóstwa („Wspomnienia Ambrożego Grabowskiego”, tom I Kraków 1909 r.). Sprzedał wówczas dom baronowi Larischowi z Osieka, a nabył dom drewniany położony przy ulicy Kościelnej, bardzo blisko kościoła parafialnego, który spalił się w 1797 r., już po jego śmierci.

Ambroży był jednym z dziesięciorga rodzeństwa, do 14-roku życia mieszkał w Kętach. W latach 1788-1797 wychowywała go babka Zofia Florkiewiczowa. Dzięki jej zaradności Ambroży trafił w 1797 r. do krakowskiej księgarni Antoniego Gröbla, w której spędził 20 lat. W latach 1815-1818 był jej współwłaścicielem. W 1817 r. ożenił się z Józefą Nowakowską, a po jej śmierci, z Józefą Służewską (1833 r.). Miał siedmioro dzieci: pięć córek i dwóch synów. Córka Stefania z drugiego małżeństwa była żoną Karola Estreichera, znanego historyka literatury i teatru, kierownika Biblioteki Jagiellońskiej i matką Stanisława Estreichera, wydawcy „Wspomnień” Ambrożego Grabowskiego z 1909 r.

Od 1818 r. Ambroży prowadził własną niewielką księgarnię i antykwariat w domu Leszczyńskiego nr 24 na wejściu od ul. Grodzkiej. Od tego czasu znacznie poprawił się jego status materialny. Po ich zamknięciu w 1837 r. poświęcił się pracy nad dziejami Krakowa i okolic, zbierał materiały archiwalne i historyczne. Z tego okresu pochodzą „Teki Ambrożego Grabowskiego”,...potężne wolumina przepisywane, zbierane, komentowane, nawet troskliwie klejone w całości oprawiane jego własnemi rękami…(cyt. ze „Wspomnień”). Dotyczą wielu dziedzin. Są tam dokumenty i zapiski o charakterze osobistym i rodzinnym, odnoszące się do historii Krakowa oraz różnych miast i wsi, dziejów Polski, polskiej literatury i sztuki. W 1854 r. założył Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych i był jego pierwszym prezesem. Był też członkiem Towarzystwa Naukowego Krakowskiego.

Ambroży Grabowski był człowiekiem pogodnym, pracowitym, obowiązkowym, skromnym, oszczędnym, z umiarem korzystającym z dobrobytu. Badał dawne obyczaje, sztukę, literaturę. Był księgarzem i mieszczaninem krakowskim, znanym gadułą, miłośnikiem dykteryjek i anegdot, zbieraczem „szlacheckich facecji”. W pracach swoich zwracał uwagę przede wszystkim na obyczaje, przedmioty i tradycje, ludzi i zabytki. Ustalił, że twórcą ołtarza Mariackiego był Wit Stwosz. Kolekcjonował pamiątki historyczne. Był miłośnikiem Krakowa, okolicznych miejscowości, rodzimych Kęt (opisał trzęsienie ziemi w Kętach), polskich gór, był turystą tatrzańskim. Zachwycał się pięknem Morskiego Oka, Panieńskich Skał, Bielan, Ojcowa, Prądnika, Krzeszowic i Tyńca. Z miłością patrzył na lud, zapisywał jego pieśni, podania i obyczaje. Jego zapiski są źródłem wiedzy o dawnym Krakowie i zwyczajach jego mieszkańców. Opisywał sposób ubierania się, jedzenia, zabawy, odnotował początek palenia węglem, „kurzenia” znienawidzonych przez siebie cygar, noszenia szelek i wolnych, nieobcisłych pantalonów, picie herbaty, urządzanie zbytkownych przyjęć z łososiem i szczupakiem. Był gorącym i uczuciowym patriotą, ale na własne społeczeństwo patrzył trzeźwo, rozumiał jego wady i błędy, położenie polityczne i niedojrzałe porywy. Był głęboko religijny. Pod koniec życia stracił wzrok i słuch, po śmierci spoczął na Cmentarzu Rakowickim.

Najważniejsze wydane prace:

  • Encyklopedia komiczna - 2 tomy (1807 r.)
  • Cuda i osobliwości natury i sztuki w różnych znajdujące się krajach - 2 tomy (1818)
  • Krótkie przypowieści dawnych Polaków czyli apophtegmata (1819)
  • Opis historyczny miasta Krakowa i jego okolic, wydawane później pod zmienionym tytułem: Kraków i okolice (1822, 1830, 1836, 1844, 1866, 1900)
  • Groby królów polskich w Krakowie (1835)
  • Starożytności historyczne polskie - 2 tomy (1840)
  • Ojczyste wspominki - 2 tomy (1845)
  • Listy króla Władysława IV (1845)
  • Przedrukował Pisma wierszem Mikołaja Reja (1848)
  • Słowniczek numizmatyczny (1849)
  • Dawne zabytki miasta Krakowa (1850)
  • Starożytnicze wiadomości o Krakowie (1852)
  • Skarbniczka naszej archeologii (1854)
  • Początek naszej ikonografii (1856)

Działalność pisarska Grabowskiego obejmowała lata 1807-1868. W ciągu 61 lat opublikował bardzo wiele prac, zebrał ogromną ilość rysunków malarzy, sztychów, drzeworytów, litografii. Gromadził dawne księgi, dokumenty, papiery. W 1909 r. wnuk Ambrożego, Stanisław Estreicher wydał 2 tomy zatytułowane „Wspomnienia Ambrożego Grabowskiego”, w których pisze: Z górą pół wieku życia poświecił benedyktyńskiej pracy przepisywacza i uratował przez to lub uprzystępnił tysiące zabytków zwłaszcza krakowskich. Pozostałe po nim zbiory są też mozaiką i mieszaniną najrozmaitszych źródeł i pomników dziejowych. Składają się one ze stukilkudziesięciu ogromnych tomów…zszywanych i oprawianych najczęściej własnoręcznie przez właściciela, z których każdy posiada odrębną nazwę…

Sam Ambroży pisał o sobie.. To, com ja napisał, nie wychodzi za brzegi skromnych notat i nie da nikomu powodu do powiedzenia o mnie: porwał się z motyką na słońce. Podobne myśli wypowiadał wierszem:

A ja tę wielką księgę tym złożyłem końcem,
Aby, kiedy mnie tu już zabraknie pod słońcem….
Ona wskazała, żem żył, lichy sługa Boży,
A imię moje było: Grabowski Ambroży.

28 kwietnia 2000 r. Rada Miejska w Kętach nadała Gminnej Bibliotece Publicznej imię Ambrożego Grabowskiego. Uroczyste odsłonięcie tablicy pamiątkowej nastąpiło 3 maja.

 

tablica

 

Z tej okazji władze miasta skierowały do Dyrekcji i Pracowników Biblioteki list o następującej treści:

 

W roku Wielkiego Jubileuszu Gminna Biblioteka Publiczna w Kętach przyjęła za swojego patrona Ambrożego Grabowskiego. Jest to ważny moment historyczny w dziejach naszego miasta. Ma on dla nas – mieszkańców i władz samorządowych – wymiar patriotyczny. Pielęgnując tradycję pamiętamy nie tylko o zabytkach, ale i ludziach, którzy rozsławili nasze miasto.

Wierzymy, że dzisiejsza uroczystość sprawi, że młodzi ludzie będą chętniej odwiedzać Bibliotekę wiedząc, że patronuje jej znakomity rodak, księgarz i antykwariusz, wybitny badacz przeszłości kraju. Ufamy, że książki tu zgromadzone znajdą swoich gorliwych czytelników. W nich bowiem zapisana jest historia i mądrość Narodu, a czytanie to poznawanie siebie i własnych korzeni. Jest to wiedza potrzebna dla własnej satysfakcji i poczucia wewnętrznej wolności. Takiej wolności płynącej z książek oraz pełnej satysfakcji z pracy życzymy również Dyrekcji i Pracownikom Biblioteki.

Przewodniczący Rady Miejskiej                               Burmistrz Gminy Kęty

      Józef Skudlarski                                                      Roman Olejarz

www nprcz belka nck kolor rgb auto mlogo malopolskalogo dolina solylogo leader